«ΟΤΙ ΜΕΘ’ ΗΜΩΝ Ο ΘΕΟΣ»

Πρωτ. Μιχαὴλ Βοσκοῦ

Τὸ τελευταῖο χρονικὸ διάστημα νοιώθουμε ὅλοι μας ἕνα ἔντονο συναίσθημα ἀνασφάλειας, ἀβεβαιότητος, ἀγωνίας γιὰ τὸ τί μέλλει γενέσθαι. Αὐτὸ τὸ συναίσθημα τὸ νοιώθαμε, εἶναι ἀλήθεια, ἐδῶ καὶ πολλὲς δεκαετίες, μπορούσαμε, ὅμως, νὰ τὸ διαχειριστοῦμε καλύτερα. Ἡ πανδημία, ποὺ βιώσαμε τὰ τελευταῖα δύο χρόνια, ὡστόσο, ἦλθε νὰ ἐπιτείνει αὐτὰ τὰ ἀρνητικὰ συναισθήματα. Ἐὰν θελήσουμε νὰ καθορίσουμε τί διαπιστώσαμε μετ’ ἐπιτάσεως αὐτὰ τὰ δύο χρόνια, τότε αὐτὸ ἀναμφιβόλως εἶναι ἡ αἴσθηση ὅτι τίποτα τελικὰ δὲν εἶναι αὐτονόητο σ’ αὐτὸν τὸν πρόσκαιρο κόσμο καὶ σ’ αὐτὴν τὴν πρόσκαιρη ζωὴ ποὺ ζοῦμε. Δεδομένα ποὺ θεωρούσαμε ἀπολύτως αὐτονόητα, τουλάχιστον σὲ συνθῆκες εἰρήνης καὶ δημοκρατίας, ὅπως ἡ διαπροσωπικὴ ἐπικοινωνία, ἡ ἐλεύθερη διακίνηση, ἡ λατρεία τοῦ Θεοῦ κ.ο.κ., περιορίστηκαν ἀπὸ τὴ μιὰ στιγμὴ στὴν ἄλλη μὲ ὑπουργικὰ διατάγματα. Κι ἐκεῖ ποὺ ἀρχίσαμε νὰ βλέπουμε σημάδια ἐξόδου ἀπὸ αὐτὴν τὴν τραγικὴ κατάσταση καὶ ἡ αἰσιοδοξία μας ἄρχισε ν’ ἀναπτερώνεται, μᾶς προέκυψε ὁ πόλεμος στὴν Οὐκρανία ποὺ διέλυσε κάθε ἴχνος αἰσιοδοξίας. Ἕνας πόλεμος ποὺ αὐτὴν τὴ φορὰ δὲν εἶναι μακρινός, ὅπως τόσοι ἄλλοι πόλεμοι ποὺ προηγήθηκαν, ἀλλὰ εἶναι στὴν εὐρωπαϊκὴ γειτονιά μας. Ἕνας πόλεμος ποὺ σ’ ἐμᾶς τοὺς Ἕλληνες τῆς Κύπρου ξύπνησε τὸν φοβερὸ ἐφιάλτη τῆς Τουρκικῆς εἰσβολῆς τοῦ 1974. Ἕνας πόλεμος ποὺ πέραν πάσης ἀμφιβολίας θὰ ἐπηρεάσει τὴ ζωή μας σὲ πολλὰ ἐπίπεδα. Ἤδη οἱ τιμὲς τῶν βασικῶν ἀγαθῶν ἄρχισαν νὰ ἀνεβαίνουν ἀνησυχητικά, ἐνῶ μπροστὰ στὰ μάτια μας ἐκτυλίσσεται μιὰ ἀνείπωτη ἀνθρώπινη τραγωδία μὲ χιλιάδες νεκροὺς καὶ ἑκατομμύρια πρόσφυγες. Καὶ ὅλοι δικαιολογημένα διερωτώμαστε: εἶναι ἄραγε ἕνας πόλεμος ποὺ θὰ τελειώσει σύντομα ἢ ἀποτελεῖ τὴν ἀπαρχὴ ἄλλων μεγαλυτέρων δεινῶν; Εἶναι μήπως τὸ προοίμιο τοῦ διαθρυλουμένου Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου; Καὶ οἱ διάφορες σχετικὲς προφητεῖες ἀρχίζουν πάλι ν’ ἀπασχολοῦν τοὺς ἀνθρώπους. Εἴμαστε ἄραγε στὶς ἔσχατες ἡμέρες; Ζοῦμε ἄραγε σὲ ἀποκαλυπτικὲς ἐποχές;

Ἀσφαλῶς τὸ συναίσθημα τῆς ἀνασφάλειας καὶ τῆς ἀβεβαιότητος δὲν ἔχει νὰ κάνει μόνο μὲ τὴν πανδημία καὶ τὸν πόλεμο στὴν Οὐκρανία. Ἔχει νὰ κάνει καὶ μὲ ὅλα ἐκεῖνα ποὺ μᾶς ἀπασχολοῦσαν καὶ μᾶς προβλημάτιζαν, οὕτως ἢ ἄλλως, τὶς τελευταῖες δεκαετίες: μὲ τὴν ὑπὸ ἐξέλιξη παγκοσμιοποίηση καὶ τὶς ποικίλες συνέπειές της, μὲ τὴν παγκόσμια οἰκονομικὴ κρίση καὶ τὸν συνεπακόλουθο παγκόσμιο οἰκονομικὸ ἔλεγχο, μὲ τὸ συνεχῶς ἐπιδεινούμενο οἰκολογικὸ πρόβλημα, μὲ τὸν ὑλιστικὸ καὶ ἡδονιστικὸ τρόπο ζωῆς τῶν σημερινῶν ἀνθρώπων, μὲ τὸ φρικτὸ πρόσωπο τῆς τρομοκρατίας ὑπὸ τὶς διάφορες μορφές της, μὲ τὴ θρησκευτικὴ ἀδιαφορία τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς μας, μὲ τὴν ἐπικράτηση τῆς εἰδωλολατρείας σὲ πολλαπλὲς σύγχρονες ἐκδοχές της, μὲ τὴν ἀμφισβήτηση πατροπαραδότων ἀξιῶν καὶ τόσα καὶ τόσα ἄλλα.

Οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐποχῆς μας, λόγῳ κυρίως τῆς ἁλματώδους προόδου τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς τεχνολογίας κατὰ τὸν 20^ο καὶ 21^ο αἰώνα, καλλιέργησαν τὴν ψευδαίσθηση ὅτι μποροῦν νὰ ἐπιλύσουν ὅλα τὰ προβλήματα τοῦ κόσμου μὲ τὶς δικές τους μονάχα δυνάμεις χωρὶς τὸν Θεό. Νόμισαν ἀφελῶς ὅτι μποροῦν μόνοι τους νὰ φτιάξουν ἕναν ἐγκόσμιο παράδεισο. Ὅλ’ αὐτά, ὅμως, ἀποδείχθηκαν οὐτοπία, ἀποδείχθηκαν φροῦδες ἐλπίδες. Ὄχι μόνο δὲν κατάφεραμε νὰ λύσουμε τὰ μεγάλα προβλήματα τοῦ κόσμου, ἀλλὰ βλέπουμε νὰ δημιουργοῦνται ἄλλα πολὺ μεγαλύτερα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ εἶχαν ν’ ἀντιμετωπίσουν οἱ ἄνθρωποι παλαιοτέρων ἐποχῶν. Ὄχι μόνο δὲν κατάφεραμε νὰ φτιάξουμε ἕναν ἐγκόσμιο παράδεισο, ἀλλὰ βλέπουμε τὸν ταλαίπωρο πλανήτη μας νὰ μετατρέπεται μέρα μὲ τὴ μέρα σὲ πραγματικὴ κόλαση.

Πρὸς τὰ ποῦ βαδίζουμε τελικά; Πλησιάζουμε ἄραγε πρὸς τὸ τέλος τῆς Ἱστορίας τοῦ παρόντος κόσμου; Πρόκειται γιὰ ἐρωτήματα, τὰ ὁποῖα ἀπολύτως κανεὶς δὲν μπορεῖ ν’ ἀπαντήσει. Ὁ σχετικὸς λόγος τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι σαφέστατος: «Περὶ δὲ τῆς ἡμέρας ἐκείνης καὶ ὥρας οὐδεὶς οἶδεν, οὐδὲ οἱ ἄγγελοι τῶν οὐρανῶν, εἰ μὴ ὁ πατήρ μου μόνος» (Ματθ. κδ’ 36).  Ἡ ἐνασχόληση μὲ ἐρωτήματα, γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν ὑπάρχει ἀπάντηση, ἀποτελεῖ μεγάλη παγίδα. Δὲν εἶναι, ἄλλωστε, ἡ πρώτη φορὰ στὴν Ἱστορία ποὺ οἱ ἄνθρωποι αἰσθάνονται ὅτι πλησιάζει τὸ τέλος τοῦ κόσμου. Ἐξίσου μεγάλη παγίδα ἀποτελεῖ καὶ ἡ ἐνασχόληση μὲ τὶς διάφορες προφητεῖες – παλαιότερες καὶ νεώτερες – ποὺ κυκλοφοροῦν. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος πέφτει σ’ αὐτὲς τὶς παγίδες, τότε ἀντὶ νὰ δεῖ τὴν οὐσία τοῦ προβλήματος, ἀσχολεῖται μὲ ἀνούσια ἐρωτήματα· ἀντὶ νὰ μετανοήσει, ν’ ἀλλάξει δηλαδὴ τρόπο σκέψεως καὶ τρόπο ζωῆς, ἐξαντλεῖ τὴν ἐνεργητικότητά του σὲ πράγματα ποὺ σὲ τίποτα δὲν τὸν ὠφελοῦν.

Ποῦ ἔγγειται ἡ οὐσία τοῦ προβλήματος; Στὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀπολυτοποίησε τὸν ἑαυτό του καὶ σχετικοποίησε τὸν Θεό. Στὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐγκατέλειψε τὸν Θεὸ καὶ στηρίχθηκε ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο στὶς δικές του δυνάμεις. Ὁ,τιδήποτε, ὅμως, στερεῖται τῆς ζωντανῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ κινεῖται ἀναπόφευκτα «ἐντὸς τοῦ φαύλου κύκλου τοῦ θανάτου καὶ τῆς θνητότητος, μέσα εἰς τὸν ὁποῖον ἔχει διασπασθῇ ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν καὶ ἡ αἴσθησις καὶ ἡ συνείδησις τοῦ ἀνθρώπου» (Ἅγ. Ἰουστῖνος ἐν Σερβίᾳ). Ἄρα, λοιπόν, ἡ μοναδικὴ λύση τοῦ προβλήματος εἶναι νὰ ξαναβάλει ὁ ἄνθρωπος τὸν Θεὸ στὴ ζωή του, ν’ ἀποκτήσει καὶ πάλιν τὸ «γνῶθι σαυτόν», ποὺ σημαίνει ν’ ἀντιληφθεῖ τὰ πραγματικά του ὅρια καὶ τὶς πραγματικές του δυνατότητες.

Μέσα σ’ αὐτὸ τὸ ζοφερὸ κλίμα ἀνασφάλειας καὶ ἀβεβαιότητος ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ δὲν ἔχουμε καμιὰ ἀπολύτως ἀγωνία καὶ κανέναν ἀπολύτως φόβο, γιατὶ βιώνουμε τὴ μεγάλη ἀλήθεια «ὅτι μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός», ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι μαζί μας, ὅπως τόσο ὄμορφα ψάλλουμε στὸ Μέγα Ἀπόδειπνο κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Μιλώντας ὁ Κύριος πρὸς τοὺς Μαθητές Του λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν Ἀνάληψή Του στοὺς οὐρανοὺς - καὶ διὰ τῶν Μαθητῶν Του καὶ πρὸς ὅσους διὰ μέσου τῶν αἰώνων θὰ Τὸν ἀκολουθήσουν - τοὺς διαβεβαίωσε: «Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. κη’ 20). Θὰ εἶμαι μαζί σας πάντοτε μέχρι τὴ συντέλεια τοῦ κόσμου. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος βιώνει τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ, δὲν ὑπάρχει κανένα περιθώριο ἀγωνίας καὶ κάνενα περιθώριο φόβου. «Τὸν δὲ φόβον ὑμῶν οὐ μὴ φοβηθῶμεν, οὐδ’ οὐ μὴ ταραχθῶμεν». Ἀκόμη καὶ ἐνώπιον τοῦ ἐνδεχομένου τοῦ θανάτου ὁ ἄνθρωπος δὲν ἀφήνει τὴν ἀγωνία καὶ τὸν φόβο νὰ τὸν καταβάλει, ἀφοῦ πιστεύει ἀκράδαντα ὅτι «ἐάν τε οὖν ζῶμεν ἐάν τε ἀποθνήσκωμεν, τοῦ Κυρίου ἐσμὲν» (Ρωμ. ιδ’ 8). Ὅταν ὁ ἄνθρωπος βιώνει τὴν παρουσία τοῦ Παναγάθου Θεοῦ, ἀφήνεται ἐξ ὁλοκλήρου στὰ χέρια Του, ἔχει ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη σ’ Αὐτόν, ὅλες οἱ ἐλπίδες του ἐναποτίθενται σ’ Αὐτόν, ὁ Ὁποῖος εἶναι ὁ μοναδικὸς Σωτήρας μας. «Καὶ πεποιθὼς ἔσομαι ἐπ’ αὐτῷ, καὶ σωθήσομαι δι’ αὐτοῦ».

Τὰ ὅσα τραγικὰ βιώνουμε στὶς μέρες μας, πρέπει νὰ γίνουν εὐκαιρία εἰλικρινοῦς μετανοίας. Κι ὅταν μιλοῦμε γιὰ μετάνοια, δὲν ἐννοοῦμε ἁπλῶς καὶ μόνο τὴ συνειδητοποίηση κάποιων λαθῶν μας καὶ κάποιων ἀστοχιῶν μας. Ἐννοοῦμε, ὅπως ἀναφέραμε καὶ πιὸ πάνω, τὴν οὐσιαστικὴ ἀλλαγὴ τρόπου σκέψεως καὶ τρόπου ζωῆς, ἐννοοῦμε τὴν ἀπάρνηση τοῦ ἁμαρτωλοῦ μας ἑαυτοῦ, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν ἀπαράβατη προϋπόθεση γιὰ νὰ μπορέσουμε ν’ ἀκολουθήσουμε τὸν Κύριο. «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι» (Μάρκ. η’ 34). Ἀληθινὴ μετάνοια σημαίνει διαρκὴ καὶ ἔντονο πνευματικὸ ἀγώνα, διαρκὴ πνευματικὴ ἐγρήγορση, ἀλλὰ καὶ πιὸ ζωντανὴ συμμετοχή μας στὴ ζωὴ καὶ τὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Ἔχουμε τὴ μεγάλη εὐλογία νὰ μὴν εἴμαστε μεμονωμένα ἄτομα μπροστὰ σ’ αὐτὴν τὴ λαίλαπα τῶν παγκοσμίων ἐξελίξεων, ἀλλὰ μέλη μιᾶς μεγάλης οἰκογενείας, μέλη τοῦ ζῶντος Σώματος τοῦ Χριστοῦ, μέλη τῆς Ἁγίας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. «Στῶμεν καλῶς», λοιπόν. «Στῶμεν μετὰ φόβου Θεοῦ».

     (Δημοσιεύθηκε στὸ περιοδικὸ «Παράκληση. Τριμηνιαία Ἔκδοσις Ἱερᾶς Μητροπόλεως Λεμεσοῦ», τεῦχος 109 (2022), σ. 12-13)