ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΣ

Τά «ἀκοινοποίητα» ἰδιώματα

1. Στήν σειρά τῶν κηρυγμάτων μας, ἀδελφοί χριστιανοί, πού ἀναφέρονται στήν ὀρθόδοξη πίστη μας, βρισκόμαστε στό Τριαδικό δόγμα, στό δόγμα, δηλαδή, πού ἀναφέρεται στή Ἁγία Τριάδα, τόν Θεό μας. Καί λέγαμε στό προηγούμενο κήρυγμά μας ὅτι τό δόγμα αὐτό μᾶς θυμίζει τό Χριστολογικό δόγμα, τό δόγμα, δηλαδή, πού ἀναφέρεται στόν Ἰησοῦ Χριστό. Γιατί, ὅπως στήν Ἁγία Τριάδα ἔχουμε μία οὐσία, ἀλλά τρία θεῖα Πρόσωπα, τόν Πατέρα, τόν Υἱό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα· καί τά Πρόσωπα αὐτά διακρίνονται μεταξύ τους (ἄλλο Πρόσωπο εἶναι ὁ Πατέρας, ἄλλο ὁ Υἱός καί ἄλλο τό Ἅγιο Πνεῦμα), ἀλλά καί εἶναι ἑνωμένα καί περιχωροῦν τό ἕνα τό ἄλλο, ἔτσι καί στό Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ: Ἕνα εἶναι ἐδῶ τό θεῖο Πρόσωπο, τό Πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά μέ δύο φύσεις: Τήν θεία, πού ἔχει ἀπό τήν γέννησή του ἀπό τόν Θεό Πατέρα προαιώνια, καί τήν ἀνθρώπινη, πού ἔλαβε μέ τήν σάρκωσή του στήν Κοιλία τῆς Παναγίας Θεοτόκου. Καί οἱ φύσεις αὐτές, ἡ θεία καί ἡ ἀνθρώπινη, εἶναι μέν διαφορετικές, ἀλλά εἶναι ἑνωμένες στόν ἕνα Πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι «διπλοῦς τήν φύσιν, ἀλλ᾽ οὐ τήν ὑπόστασιν», στό Πρόσωπο, δηλαδή.

Τά λέγω αὐτά, χριστιανοί μου, γιατί ὁ Σταυρός πού κάνουμε, καί μέ τόν ὁποῖο δηλώνουμε ὅτι εἴμαστε ὀρθόδοξοι χριστιανοί, σχετίζεται μέ αὐτά πού λέμε. Τώρα κάνουμε τόν Σταυρό μέ τά τρία δάκτυλα, γιά νά δηλώσουμε τήν πίστη μας στήν Ἁγία Τριάδα. Καί τά ἔχουμε ἑνωμένα τά τρία δάκτυλα, γιά νά δηλώσουμε τήν ἑνότητα τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Στήν ἀρχή ὅμως, παλαιότερα, τόν Σταυρό τους οἱ χριστιανοί τόν ἔκαναν μέ τά δύο δάκτυλα, γιά τό Χριστολογικό δόγμα· γιά νά δηλώσουν δηλαδή ὅτι στό Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἑνωμένες δύο φύσεις. Καί ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς σήμερα, ὅταν σᾶς σταυρώνουμε – θά τό ἔχετε προσέξει – σᾶς σταυρώνουμε μέ τόν παλαιό τύπο, μέ τά δύο δάκτυλα, γιά νά δηλώσουμε τίς δύο φύσεις στό ἕνα Πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

2. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί μου, θά σᾶς πῶ γιά ἄλλο ἰδιαίτερο πού ἔχουν τά Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὅ,τι ἔχει τό ἕνα θεῖο Πρόσωπο τό ἔχει καί τό ἄλλο. Ἔχουν τά πάντα κοινά. Ἔχουν τήν ἴδια θεία οὐσία, τήν ἴδια βούληση, τήν ἴδια γνώση, τήν ἴδια ἐνέργεια καί δόξα. Τά πάντα τά ἔχουν κοινά, ξαναλέγω. Καθένα ὅμως ἀπό τά θεῖα Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχει ἕνα «ἀκοινoποίητο» ἰδίωμα. Ἰδίωμα, δηλαδή, πού τό ἔχει μόνο αὐτό καί ὄχι ἄλλο Πρόσωπο. Στήν Ἁγία Τριάδα ὁ Πατέρας γεννᾶ τόν Υἱόν καί ἐκπορεύει τό ῞Αγιο Πνεῦμα. Δηλαδή: Ὁ Πατέρας ἔχει τό ἀγέννητο, ὁ Υἱός ἔχει τό γεννητό ἀπό τόν Πατέρα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα ἔχει τό ἐκπορευτό ἀπό τόν Πατέρα πάλι. Καί ὁ Υἱός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα προέρχονται ἀπό τόν Πατέρα, ἀλλά ὄχι κατά τόν ἴδιο τρόπο. Ὁ μέν Υἱός γεννᾶται, τό δέ Ἅγιο Πνεῦμα ἐκπορεύεται. Ἀρχή, αἴτιος, στήν Ἁγία Τριάδα εἶναι ὁ Πατέρας. Τά ἄλλα θεῖα Πρόσωπα εἶναι αἰτιατά. Προέρχονται ἀπό τόν Πατέρα. Ὁ μέν Υἱός μέ τήν γέννηση, τό δέ Πνεῦμα μέ τήν ἐκπόρευση. Ὅμως καί τά τρία Πρόσωπα εἶναι «ὁμότιμα», γιατί εἶναι Θεός ὁ Υἱός, Θεός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα  καί προέρχονται ἀπό τόν «ὁμότιμον», τόν Θεόν Πατέρα. «Ὁμότιμα ἐξ ὁμοτίμου», ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ἔτσι, ἐπειδή καί τά τρία Πρόσωπα στήν Ἁγία Τριάδα ἔχουν τήν ἴδια ἀξία, ἐπειδή εἶναι καί τά τρία Θεός τό καθένα, γι᾽ αὐτό καί βλέπουμε στήν Καινή Διαθήκη καί ἀκοῦμε στήν θεία λατρεία  μας νά μπλέκονται τά θεῖα ὀνόματα, χωρίς ὅμως αὐτό νά θίξει τήν ἀξία τους. Ἀκοῦμε γιά παράδειγμα τόν ἱερέα νά λέει: «Ἡ Χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί Πατρός...». Πρῶτα ἐδῶ μνημονεύουμε τόν Υἱό καί ἔπειτα τόν Πατέρα. Στήν Ἁγία Τριάδα δέν ὑπάρχει τάξη. Ὄχι γιατί ὁ Θεός εἶναι «ἄτακτος», ἀλλά εἶναι «ὡς ὑπέρ τήν τάξιν», ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ἡ ἀρχή ὅμως τῆς θεότητας εἶναι ὁ Πατέρας ξαναλέμε, ἀπό τόν Ὁποῖον γεννᾶται ὁ Υἱός καί ἐκπορεύεται τό Ἅγιο Πνεῦμα. Οἱ Ὀρθόδοξοι ἔχουμε μοναρχία στήν θεότητα.

3. Ξαναλέμε, ἀγαπητοί μου, ὅτι ἐνῶ τά θεῖα Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδας εἶναι ὁμότιμα καί ἔχουν τά πάντα κοινά, τό καθένα ὅμως ἀπ᾽ αὐτά ἔχει καί ἕνα προσωπικό ἰδίωμα. Ὁ Πατέρας ἔχει τό ἀγέννητο, ὁ Υἱός τό γεννητό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα τό ἐκπορευτό. Αὐτά εἶναι προσωπικά καί ὄχι κοινά ἰδιώματα· καί γι᾽ αὐτό λέγονται «ἀκοινοποίητα», γιατί ἀνήκουν στό καθένα Πρόσωπο χωριστά. Τό «ἐκπορεύειν», γιά παράδειγμα, εἶναι ἰδίωμα τοῦ Πατρός καί δέν μπορεῖ νά δοθεῖ στόν Υἱό. Ἔτσι, οἱ Παπικοί πού εἰσήγαγαν στό «Πιστεύω», στό ἱερό Σύμβολο τῆς ἐν Νικαίᾳ Α´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τό «Φιλιόκβε» καί λέγουν ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐκπορεύεται καί ἀπό τόν Υἱό, σφάλλουν θεολογικά. Σφάλλουν, γιατί μπλέκουν καί μπερδεύουν τά κοινά μέ τά ἀκοινοποίητα ἰδιώματα, γιά τά ὁποῖα εἴπαμε σήμερα στό κήρυγμά μας. Οἱ Παπικοί, δηλαδή, σκέπτονται ὡς ἑξῆς: Ἀφοῦ καί ὁ Υἱός εἶναι Θεός, ὅπως ὁ Πατέρας, ἄρα τό Ἅγιο Πνεῦμα, πού ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα, θά ἐκπορεύεται καί ἀπό τόν Υἱό, πού εἶναι ὅμοιος μέ τόν Πατέρα, πού ἔχει τήν ἴδια οὐσία μέ τόν Πατέρα. Εἶναι αὐτό πού σᾶς εἶπα, χριστιανοί μου, ὅτι μπερδεύουν τήν κοινή Οὐσία τῶν θείων Προσώπων μέ τά προσωπικά τους ἰδιώματα. Ἄλλο πατρότης, ἄλλο υἱότης καί ἄλλο ἐκπόρευση. Οἱ Παπικοί εἶναι σάν νά λέγουν αὐτό πού εἶπε ὁ αἱρετικός Σαβέλλιος: Ἐπειδή τά τρία θεῖα Πρόσωπα ἔχουν τήν ἴδια θεία Οὐσία, ἄρα μποροῦμε νά ποῦμε τόν Πατέρα Υἱό ἤ τό Ἅγιο Πνεῦμα Πατέρα. Ἀλλά ἐκεῖνο πού μᾶς κάνει ἰδιαίτερα κακή ἐντύπωση εἶναι τό ἑξῆς: Ἐνῶ ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός μιλώντας γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶπε καθαρά ὅτι αὐτό ἐκπορεύεται μόνο ἀπό τόν Πατέρα (βλ. Ἰωάν. 15,26), γιατί οἱ Παπικοί λένε ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐκπορεύεται καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ; Καί τό ἄλλο: Οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Β´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα διετύπωσαν τό δόγμα ὅτι αὐτό ἐκπορεύεται μόνο ἀπό τόν Πατέρα, σύμφωνα μέ τόν λόγο τοῦ Χριστοῦ, γιατί οἱ Παπικοί λένε καί «Φιλιόκβε», ὅτι δηλαδή ἐκπορεύεται καί ἀπό τόν Υἱό; Καί ὑπῆρχε εἰδικός λόγος νά μήν τό γράψουν αὐτό οἱ Παπικοί, γιατί οἱ Πατέρες τῆς Γ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου θέσπισαν καί ἀπαγόρευσαν νά προσθέσει κανείς ἤ νά ἀφαιρέσει ἀπό τό «Πιστεύω» τῆς πίστης μας. Πῶς τό τόλμησαν αὐτό οἱ Παπικοί καί «ἔβαλαν χέρι» στό ἱερό Σύμβολο τῆς Πίστης μας, παραβαίνοντας ρητή ἐντολή τῶν Πατέρων;

Ἀλλά θά συνεχίσουμε στό ἑπόμενο κήρυγμά μας. Σᾶς εὔχομαι, χριστιανοί μου, τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ στίς οἰκογένειές σας.

Mέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας